کرونا و اعتبارزدایی از ایدئولوژی جهانی سازی - کهن پارس

به گزارش گروه رسانه های خبرنگاران، روح الله اژدری طی یادداشتی در روزنامه وطن امروز نوشت : ویروس کووید-19 یا کرونا نخستین بار یکم ژانویه 2020 در شهر ووهان چین شناسایی شد و چیزی نگذشت که به یک همه گیری در این شهر و سپس در چین رسید. پس از چین نیز در اغلب کشورهای جهان شیوع یافت. از جمله فرآیندهای جهانی سازی، فشرده شدن زمان و مکان به دلیل توسعه وسایل ارتباطی در سطح جهان است. توسعه و شیوع کرونا در جهان از یک کشور به 208 کشور در مدت 60 روز ناشی از همین فشرده شدن زمان و مکان است. این ویروس که در مقابل یافته های بشر در حوزه پزشکی مقاوم بوده و تجربه های بشری در امور پزشکی را به نا امیدی واداشته است، بنا به گفته متخصصان ممکن است مدت مدیدی در اجتماعات بشری حاضر بوده و بحران مدت داری را بر جهان تحمیل کند. شهر ووهان بعد از شانگهای، مسکو، پکن و لندن پنجمین شهر بزرگ جهانست و به دلیل وسعت شبکه حمل ونقل و ارتباطات و مراکز مهم مالی و توریستی، یکی از شهر های جهانی محسوب می گردد. ویروس کرونا از چین به اروپا و آمریکا راه یافته و مراکز قدرت مالی و سیاسی جهان را با بحران روبرو کرده است. جهت حرکت و شیوع کرونا نشان می دهد این ویروس، بیماری نیم کره شمالی است. اگر چه این ویروس به طور برابر با نوع بشر روبرو می گردد و از نخست وزیر بریتانیا تا کپرنشین های آفریقا برای او فرقی ندارند اما بحران فزاینده ناشی از آن در اروپا و آمریکا هویت او را بیشتر مشخص می کند که به چه طبقه ای از جوامع تعلق دارد. با این همه شیوع این ویروس از یک شهر جهانی آغاز شده است که در چرخه تبادل ارتباطات مالی و مالی و توریستی قرار داشته است، بنابراین شاید اولین تحول را پس از بحران کرونا باید در فرایند جهانی سازی یا جهانی شدن جست وجو کنیم.

صاحب نظران فرآیندهای متعدد و متنوعی را به عنوان عوامل جهانی شدن مطرح کرده اند که از جمله این صاحب نظران ماکس وبر است. وی عقلانیت و بروکراسی را مهم ترین عوامل جهانی شدن می دانست و معتقد بود عقلانیت بشر با غیرشخصی کردن روابط اجتماعی و گسترش تکنولوژی برای غلبه موثرتر بر طبیعت شرایطی را فراهم می آورد که به سلطه فرهنگ غرب و یکپارچگی جوامع منجر گردد. وی معتقد بود سرمایه داری با افسون زدایی از جهان و عقلانی کردن آن، جامعه بشری را مطلوب تر می کند اما بروکراتیک کردن جهان موجب حذف عشق و عاطفه شده و جهان را به قفسی آهنین تبدیل می کند که انسانیت زدایی از آن شده است.

ویروس کرونا در جهان افسون زدایی شده که عشق و عاطفه در آن کمرنگ شده و جامعه را به بروز رفتارهای غیرشخصی عادت داده است، همه معادلات را بهم می ریزد، چرا که مبارزه با کرونا در جهان دقیقا همان چیزی را نیاز دارد که با افسون زدایی ایدئولوژیک اندیشه لیبرالیسم از بین رفته است. بشر امروز بیش از آنکه به ساختارهای بروکراتیک برای مبارزه با یک اپیدمی جهانی نیازمند باشد به افرادی عاشق، مهربان، ایثارگر و انسان دوست و ارزشمدار نیازمند است که بشدت به مسؤولیت شخصی خود در قبال آلام و دردهای جامعه و نوع بشر متعهد باشند.کرونا ماسک از چهره فرهنگ مبتنی بر لیبرالیسمی برداشت که با همه ادعا مدعی فراگیر شدن در سطح جهان بود. ایدئولوژی لیبرالیسم که بر مبنای حذف هر امر قدسی از زندگی بشر شکل گرفته است، با حاکمیت بیش از یک قرن بر غرب و سپس نفوذ در شرق، بخش بزرگی از بشر را به الحاد و حذف ارزش های معنوی رهنمون کرده است؛ بشری که نه دستی بر آسمان و نه پایی در زمین دارد. انسان حیرانی که در ساحت توهمات مادی گرایانه و پوزیتیویستی فلسفه می بافد و چون حیوان می خورد و می پوشد و در پی تخلیه هیجانات جنسی به رقابت مشغول است. منفعت طلبی فردگرایانه او را به انزوا و ترک خانواده و همنشینی با سگ و گربه وادار کرده است و در زمان بحرانی مثل کرونا برای تامین دستمال توالت خود خشونت ذاتی اش را در روبروه با همنوع خود نشان می دهد. فردی که در ساحت اندیشه لیبرالیسم زیسته است از درون احساس خلأ می کند. انسانی که همه امید خود را برای ادامه زندگی آزادانه و مرفه به دست علم پوزیتیویستی سپرده بود به ناگاه در مقابل یک موجود ذره بینی قرار می گیرد که از علم و تجربه کاری برای نابودی آن ساخته نیست. انسان هراسان و دستپاچه به دنبال مأوایی برای دل سپردن و کمک خواستن است و تنها بازگشت به امر قدسی است که می تواند او را آرامش دهد و تکیه گاهش گردد. کرونا صرف نظر از اینکه ساخته دست بشر باشد یا خیر، جنود الهی است که می تواند جامعه غربی و کشورهای در حال توسعه مدل غربی را متوجه ارزش های معنوی کند. لذا بازگشت به عقاید مذهبی از نتایج بحران کروناست که می تواند آنتی تز لیبرالیسم به عنوان ایدئولوژی پروژه جهانی سازی محسوب گردد.

وقتی کرونا همکاری های بین المللی را مختل می کند و هر کشور بر اساس منافع خود مجبور به بستن مرزها و جلوگیری از روابط اجتماعی و مالی با سایر کشور ها می گردد، این فرآیند می تواند فرایند جهانی شدن و سودمندی آن را برای همه کشورها زیر سوال ببرد. فرآیند جهانی شدن یا پروژه جهانی سازی، برونگرایی مالی را برای توسعه لازم می داند. برون سپاری قابلیت های تولیدی به خارج از کشور، بویژه از ناحیه قدرت های بزرگ مالی به دلیل بهره مندی از نیروی کار ارزان کشورهای آسیایی از سیاست های مالی جهانی سازی و سرمایه داری است. نمونه کلاسیک این مسأله برون سپاری صنعت داروسازی آمریکا به چین است که امروز به بحرانی بزرگ در تامین ماسک و لوازم اولیه بهداشت و درمان در آن کشور تبدیل شده است. کرونا نشان داد نگاه برون گرایانه تا حدود زیادی می تواند در مواقع بحران جهانی اقتصاد کشورها را با اختلال بزرگی روبرو کند به نحوی که تبادل نیازمندی های ضروری و روزمره نیز با مشکل روبرو گردد. آنچه امروز به عنوان جنگ ماسک در قالب ماسک دزدی کشورهای سرمایه داری اتفاق می افتد، نتیجه سیاست جهانی سازی است. وقتی چرخه زنجیره تولید در جهان به واسطه بحرانی مثل کرونا، جنگ و... مختل گردد، قطعا مردم سراغ تولید کنندگان داخلی و ملی خواهند رفت. پس از کرونا پیش بینی این است که حتی در کشورهای سرمایه داری هم که مالی وابسته به نظام جهانی دارند، این رویکرد حادث گردد و صنایع غربی را وادار کند محصولات شان را بیشتر در داخل کشور خود توزیع کنند. به نظر می رسد فرآیند توسعه در کشورهای در حال توسعه در جهان بشدت تحت تاثیر آثار بحران کرونا بر اقتصاد جهانی و فرایند رفتار کشورهای توسعه یافته قرار خواهد گرفت و کشورها تلاش خواهند کرد به جای آنکه توصیه های توسعه ای سازمان های بین المللی مثل بانک جهانی و سازمان ملل را به کار ببندند به رویکرد برنامه ریزی درونگرای ملی توجه کنند.

از جمله نتایج بحران کرونا در جهان سقوط بازار بورس، تعطیلی و ورشکستگی بنگاه های کوچک و بزرگ مالی، رکود تبادلات مالی، قطع ارتباطات زمینی، هوایی و دریایی کشور ها و در نتیجه بیکاری میلیون ها نفر در سطح جهان بویژه در کشورهای توسعه یافته خواهد بود. این وضع می تواند تا حد ورشکستگی مالی کشورها ادامه یابد. هنوز در آستانه بحران کرونا در جهان قرار داریم اما شاید بتوان آثار مالی آن را با بحران 1930 تا 1933آمریکا مقایسه کرد که در نتیجه آن تولید بشدت کاهش یافت و بیکاری به سرعت بالا رفت و به مرز 15 میلیون نفر رسید.

به نظر می رسد ادامه بحران کرونا و به درازا کشیده شدن آن می تواند کشورها را با خطر سرکشی و بی قانونی و آشوب روبرو کند، بنابراین لازمه کنترل وضع موجود مداخله دولت ها در مدیریت وضع موجود، حتی در لیبرال ترین کشورها مثل انگلیس و آمریکاست. در انگلیس، بوریس جانسون که ابتدا اعتقادی به مداخله و مدیریت کرونا نداشت با گسترش بحران مجبور به اعمال سیاست های مداخله گرایانه در مدیریت وضع بحرانی کشور شد. همچنین ترامپ که ابتدا کرونا را به سخره می گرفت با بحرانی روبرو شد که اقدام دیرهنگام او را موجب تشدید شیوع کرونا دانستند و وی را متهم کردند. بنابراین به نظر می رسد بحران کرونا موجب افزایش قدرت دولت های ملی در جهان و مداخله آنها در اقتصاد و مدیریت اجتماعی برخلاف اندیشه لیبرال- دموکراسی به عنوان ایدئولوژی پروژه جهانی سازی گردد.

دولت هر کشوری که با تکیه بر ظرفیت های درونی بتواند زودتر بر بحران اپیدمی کرونا پیروز گردد، نوعی مآغازیت ملی کسب خواهد کرد که ناشی از تقویت روحیه ناسیونالیستی متاثر از دشمن پنداری کروناست.

پیروزی زودهنگام چین بر کرونا تولید قدرت و مآغازیت مضاعف برای این کشور است تا بتواند با استفاده از فرصت به دست آمده، در عرصه جهانی نقش بارزتری ایفا کند. همچنین رفتار این کشور بعد از کرونا با مناطق بحران زده می تواند بر قدرت و مآغازیت جهانی اش بیفزاید. به نظر می رسد افزایش دامنه بحران در اروپا و آمریکا و فشل بودن دولت های لیبرال در مقابله با بحران کرونا، می تواند زمینه لازم را برای نقش آفرینی پیروزشدگان زودهنگامی مثل چین فراهم کند. بارقه های این قدرتنمایی را شاید بتوان از استمداد ترامپ از چین و کره دریافت. در مقابل با توجه به شیوع خارج از کنترل این ویروس در اروپا و آمریکا و ناتوانی دولت ها در روبروه با آن، ممکن است این شرایط به آشوب، سرکشی و بی قانونی انجامیده و بشدت مآغازیت دولت ها و اتحادیه هایی مثل اتحادیه اروپایی را زیر سوال ببرد که در صورت وقوع آن افول زودهنگامی را می توان برای اتحادیه اروپایی و آمریکا پیش بینی کرد. همچنان که مشاهده می گردد ایتالیا به عنوان یکی از اعضای اتحادیه اروپایی در بحران کرونا هیچ حمایتی از این اتحادیه دریافت نکرده و این کشور با بیش از 16هزار کشته در رتبه های بالای جهانی واقع شده است. همین امر موجب نارضایتی شدید مردم این کشور و تعویض پرچم ایتالیا با پرچم اتحادیه اروپایی شده است. با توجه به پیش بینی هایی در قالب فیلم، کارتون و کتاب درباره شیوع کرونا که بیشتر به مراکز تولید قدرت در آمریکا بازمی گردد، خود آمریکا متهم اول در استفاده از ویروس کرونا به عنوان یک سلاح بیولوژیک در جهان شناخته شده است، لذا رفع این اتهام و نتیجه آن یعنی بی اعتمادی جهانی به آمریکا خود می تواند هزینه هایی را برای این کشور داشته باشد و هژمونی قدرت او را فروپاشیده و این کشور را مجبور به مصالحه با قدرت های نوظهور کند. احتمالا بحران کرونا پایان سیاست یک جانبه گرایی و رهبرپنداری آمریکا را در جهان رقم بزند. به همین دلیل است که نظریه پردازان نظم نوین جهانی با احساس به خطر افتادن رهبری غرب و در راس آن آمریکا بر جهان به فکر حفظ نظم جهانی لیبرال افتاده و خطر فروپاشی آن را فریاد می زنند. هنری کیسینجر، وزیر پیشین خارجه آمریکا در این رابطه در جدیدترین اظهار نظر گفته است: باید از اصول نظم جهانی لیبرال محافظت گردد. پایه و اساس افسانه دولت مدرن، شهری است با دیواری که توسط حاکمان قدرتمند، گاه استبدادی، گاه خیرخواه، بنا شده و در عین حال همواره قدرت کافی برای محافظت از مردم در برابر دشمن خارجی را دارد. متفکران روشنگری با بیان اینکه هدف دولت مآغاز تامین نیازهای اساسی مردم یعنی امنیت، نظم، رفاه مالی و عدالت است، این مفهوم را در چارچوب جدیدی بیان کردند. افراد نمی توانند به تنهایی به اینها دست یابند. شیوع بیماری همه گیر کرونا سبب شده مفهوم شهرهای محصور بار دیگر و در عصری که رفاه به تجارت جهانی و جا به جایی آزادانه افراد بستگی دارد، احیا گردد.

در چنین شرایط بحرانی است که تمایلات ناسیونالیستی تقویت شده و هویت های ملی بر هویت های جهانی اولویت می یابد. لذا تقویت ناسیونالیسم در مقابل انترناسیونالیسم می تواند هنجارها و پیمان های جدید در عرصه بین المللی تشکیل و پروژه جهانی سازی را بشدت تحت تاثیر قرار دهد. کرونا با ایجاد یک توفان بهداشتی در جهان بویژه در جهان سرمایه داری، بنیاد ایدئولوژی مدعیان جهانی سازی فرهنگ و اقتصاد سرمایه داری را با چالش سختی روبرو کرد به شکلی که هم عیب و نقص انسان تربیت یافته این فرهنگ نمایان شد و هم ناکار آمدی ساختارهای مبتنی بر سرمایه داری ثابت.

بازگشت به صفحه رسانه ها