کتاب سفر به انتهای شب از لویی فردینان سلین را اگر نخوانده اید، چیزهای زیادی از دست داده اید! - کهن پارس

او با نگارش رمان سفر به انتهای شب در سال 1932 به معروفیت رسید. این کتاب با سبک نوشتاری مبتکرانه و زبانی بی پروا، داستانی از تلخی و پوچی انسان را بیان می نماید و تأثیر عمیقی بر ادبیات مدرن فرانسه داشت. سلین در آثار خود از زبان محاوره ای و عامیانه استفاده می کرد که در زمان خودش نوآورانه بود و به برجسته شدن شخصیت هایش یاری می کرد. او در کنار نویسندگانی چون جیمز جویس و ویلیام فاکنر به عنوان یکی از پیشگامان ادبیات مدرن شناخته می شود.

زندگی سلین در زمان جنگ دنیای دوم با جنجال هایی همراه شد، زیرا او در مقالات و نوشته های خود دیدگاه های ضدیهودی و همدردی با نازی ها را نشان داد. پس از سرانجام جنگ، او به دانمارک فرار کرد و به علت همکاری با دشمن تحت تعقیب نهاده شد. با وجود اینکه زندگی شخصی او بحث برانگیز بود، تأثیر سلین بر ادبیات غیرقابل انکار است و کتاب های او همچنان مورد مطالعه و توجه قرار دارند.

شرایط زمینه ای و زمان نگارش کتاب

سفر به انتهای شب در دهه 1930 نوشته شد، دورانی که اروپا در پی جنگ دنیای اول و پیامدهای ناشی از آن در حال بازیابی بود. سلین که خود از تجربه جنگ زخمی شده بود، فضای روحی دوران را به خوبی درک می کرد. اروپا در این زمان با رکود مالی، آشفتگی های اجتماعی و رشد ایدئولوژی های افراطی همانند فاشیسم و کمونیسم روبرو بود. این تحولات اجتماعی و سیاسی در زندگی مردم عادی تأثیرات عمیقی داشت و همین عوامل باعث شد که سلین دیدگاهی بسیار تیره و تلخ از دنیا داشته باشد.

نگارش این کتاب در دوره ای انجام شد که ادبیات مدرن در حال تغییر و تحول بود. سلین با استفاده از سبک های نوشتاری نو، مانند روایت اول شخص و زبان عامیانه، روایتی بی پروا از فلاکت انسان در دنیایی خشن و بی رحم ارائه داد. او از تجربه های شخصی خود در جنگ، سفرهایش به مستعمرات آفریقایی و خدمت در زمینه پزشکی در محله های فقیرنشین پاریس الهام گرفت تا تصویری واقعی و زنده از زندگی در حاشیه ها ارائه کند. شرایط سخت اجتماعی و روحیه پوچ گرایی این دوران به وضوح در این کتاب نمود پیدا نموده است.

این کتاب در زمانی منتشر شد که اروپا به سمت بحران دنیای دیگری حرکت می کرد. سلین با نگاهی تلخ و انتقادی، نه تنها به جنگ و پیامدهای آن، بلکه به فساد، نابرابری و بدبختی بشر نیز پرداخت. این کتاب به یک اثر نمادین از نارضایتی ها و اضطراب های اجتماعی تبدیل شد و نشان دهنده آغاز عصری نو در ادبیات است.

داستان کتاب سفر به انتهای شب

سفر به انتهای شب روایت زندگی فردینان باردامو، شخصیتی پیچیده و ضدقهرمان است که سلین او را به عنوان صدای علیه نابرابری ها و زشتی های دنیا معرفی می نماید. داستان با حضور باردامو در جنگ دنیای اول آغاز می شود، جایی که او به سرعت از جنگ خسته و زده می شود. تجربه هایش در جبهه باعث می شود که به پوچی و بی معنایی جنگ و خشونت پی ببرد. این بخش از داستان به شدت تحت تأثیر تجربیات شخصی سلین در جنگ است.

پس از جنگ، باردامو به آفریقا سفر می نماید تا در جستجوی زندگی بهتری باشد، اما آنجا با شرایط طاقت فرسا و سوءاستفاده های استعماری روبرو می شود. این بخش از داستان، تضاد بین رؤیای استعمار و واقعیت تلخ آن را نشان می دهد. باردامو با بدبختی ها و بیماری ها دست و پنجه نرم می نماید و به تدریج ایمان خود به هر گونه امید و انسانیت را از دست می دهد.

پس از ناکامی در آفریقا، باردامو به آمریکا سفر می نماید و در کارخانه ای کار می نماید. این بخش از داستان، بازتابی از زندگی مدرن صنعتی و بی روح جامعه سرمایه داری آمریکا در آن موقع است. او در این محیط نیز آرامش و معنا پیدا نمی نماید و همچنان در جستجوی راه فراری از پوچی و تنهایی است.

باردامو در نهایت به پاریس بازمی شود و به عنوان پزشک در محله های فقیرنشین کار می نماید. او در روبروه با بیماری ها و بدبختی های مردم، عمیق تر به بی معنایی زندگی پی می برد. این بخش از داستان بیانگر واقعیت های سخت و تلخ زندگی شهری در دوران بین دو جنگ دنیای است.

در سرانجام، باردامو به این نتیجه می رسد که زندگی چیزی جز سفری بی سرانجام به سوی تاریکی نیست. او از تمام جنبه های زندگی سرخورده می شود و در نهایت به این نتیجه می رسد که هیچ معنایی در این دنیا وجود ندارد. داستان با نوعی پوچ گرایی عمیق به سرانجام می رسد و باردامو به عنوان شخصیتی که همه چیز را تجربه نموده و از همه چیز بیزار شده، تصویر می شود.

مفهوم کتاب سفر به انتهای شب

سفر به انتهای شب یکی از برجسته ترین آثار ادبی است که به آنالیز پوچ گرایی و ناامیدی انسان در روبروه با دنیا بی رحم می پردازد. سلین به وسیله شخصیت باردامو نشان می دهد که انسان، حتی در برترین شرایط، در نهایت با بی معنایی و پوچی زندگی روبرو می شود. این کتاب به نوعی بازتابی از تفکرات فلسفی اگزیستانسیالیسم است که در دهه های بعد به معروفیت رسید.

یکی از مفاهیم کلیدی این کتاب، نقد جنگ و خشونت است. سلین جنگ دنیای اول را به عنوان نمونه ای از بی معنایی و پوچی انسانی به تصویر می کشد و نشان می دهد که چگونه جنگ، نه تنها زندگی افراد، بلکه تمام ارزش های انسانی را نیز از بین می برد. باردامو در طول داستان از جنگ بیزار می شود و به این نتیجه می رسد که هیچ چیزی در دنیا ارزش جنگیدن ندارد.

موضوع سفر در این کتاب نه تنها به معنای حرکت فیزیکی است، بلکه به نوعی استعاره ای از جستجوی انسان برای معنا و حقیقت در دنیای بی معنا است. باردامو در طول داستان از یک مکان به مکان دیگر می رود، اما هرگز به هیچ هدفی نمی رسد. این سفر بی سرانجام به سوی تاریکی، نشان دهنده ناامیدی انسان در یافتن معنای زندگی است.

سرخورده گی از جامعه و نظام سرمایه داری نیز یکی از مفاهیم مهم کتاب است. سلین به شدت از زندگی مدرن صنعتی انتقاد می نماید و آن را عامل بی روحی و بی معنایی زندگی می داند. شخصیت باردامو در کوشش برای فرار از این محیط های مصنوعی، هرگز به آرامش نمی رسد و در نهایت به پوچی دنیا پی می برد.

چرا باید این کتاب را خواند؟

تیزبینی و نقد اجتماعی سلین در این کتاب به وضوح دیده می شود. او با زبانی بی پرده، نظام های اجتماعی، سرمایه داری و استعمار را به چالش می کشد. سفر باردامو به آفریقا و آمریکا نماد برخورد او با جنبه های مختلف جوامع مدرن است که سلین آن ها را سرشار از ظلم، فساد و بی عدالتی می داند. این کتاب در کنار نقد اجتماعی، به مخاطب اجازه می دهد تا به بازاندیشی درباره ساختارهای مالی و اجتماعی پرداخته و نسبت به مسائل ریشه دار در جوامع صنعتی و سرمایه داری حساس تر شود.

آنالیز تجربه های شخصی و دنیای باردامو بعلاوه برای خوانندگانی که به تحلیل های روان شناختی و فردی علاقه مندند، مجذوب کننده است. شخصیت باردامو بازتاب عمیقی از تضادهای درونی، سرخوردگی های روانی و جستجوهای بی سرانجام انسان برای یافتن معنای زندگی است. با وجود تلخی و بدبینی در سراسر کتاب، تجربه های باردامو برای بسیاری از افراد قابل همدلی و درک است.

یکی دیگر از دلایل خواندن این کتاب، پیشرو بودن سلین در سبک نوشتاری است. نثر این کتاب به نوعی بنیان گذار زبان محاوره ای در ادبیات مدرن محسوب می شود. برخلاف بسیاری از نویسندگان هم عصر او، سلین زبان رسمی را کنار گذاشت و با شیوه ای بی پرده و گفتاری، زندگی روزمره انسان ها را به تصویر کشید. این سبک نوشتاری باعث شد که سفر به انتهای شب همچنان به عنوان یک شاهکار ادبی و نوآورانه شناخته شود.

به طور کلی، خواندن این کتاب برای کسانی که در پی آنالیز عمیق تری از مفاهیم وجودی و فلسفه های مدرن هستند، توصیه می شود. سفر به انتهای شب نه تنها یک داستان شخصی از زندگی در دوران جنگ و پس از آن است، بلکه به مخاطب یاری می نماید تا به درک عمیق تری از پوچی، سرگشتگی و مبارزه انسان ها برای یافتن معنا در دنیای بی رحم دست یابد.

بریده ای از کتاب:

ماجرا از این جا آغاز شد. من هیچی نگفته بودم. دریغ از یک کلمه. آرتور گانات[6] نطقم را باز کرد. آرتور در دانشکده پزشکی هم کلاس و رفیقم بود. در میدان کلیشی به هم برخوردیم. بعد از ناهار بود. می خواست حرف بزند که من گوش کنم. گفت این جا نه، بیا بریم تو. رفتیم تو. گفت این بالکن مال خرپول های پرافاده ست[7]، از این طرف بیا. دیدیم به خاطر گرما هیچ بنی بشری توی خیابان نیست؛ نه حتی یک اتومبیل، هیچی. هوا سرد هم بشود باز همین آش است و همین کاسه، پرنده در خیابان پر نمی زند. الآن یادم افتاد، آرتور بود که به من گفت پاریسی ها انگاری سرشون همواره شلوغه، ولی واقعیتش صبح تا شب فقط دارن تو خیابون ها ول می گردن؛ می دونی رو چه حسابی می گم؟ چون وقتی هوا واسه قدم زدن مساعد نیست، وقتی خیلی سرده یا خیلی گرم محاله احدی رو تو خیابون ببینی، همه می چپن تو خونه هاشون و قهوه زهرمار می کنن. اینه داستان! می گن قرن سرعت! ولی با این سرعت رو به کجا؟ جواب می دن تغییرات بزرگ! کدوم تغییر؟ هیچی تغییر ننموده. فقط قربون قدوبالای خودشون می رن، همین. تازه این هم نو نیست. کلمات. حتی کلمات هم تغییر چندانی ننموده ن. فوقش دو سه تا دونه این جا و اون جا… مغرور از گفتن این حقایقِ سودمند، نشستیم و نگاهی انداختیم به زن هایی که پشت میزهای کافه نشسته بودند.

بعد از مدتی حرف مان کشید بهپوانکاره، که دقیقاً همان روز صبح یک نمایشگاه سگ های فسقلی را افتتاح نموده بود، و بعد به روزنامه لو تان[9]، که خبر مذکور را در آن خوانده بودم. تا نام لو تان از دهانم عایدی آرتور گانات سربه سرم گذاشت. گفت عجب روزنامه محشری! پای دفاع از نژاد فرانسوی که بیاد وسط، رقیب نداره. برای این که اطلاعاتم را به رخش بکشم تندوتیز جوابش را دادم: خیلی هم باید از نژاد فرانسه دفاع کرد، چون اصلاً همچین چیزی وجود نداره!

گفت چرا اتفاقاً، وجود داره! خوب نژادی هم هست! برترین نژاد دنیا! هر کی خلافش رو بگه از سگ کمتره! و بعد تا توانست لیچار بارم کرد. طبیعتاً کوتاه نیامدم. اشتباه می کنی! چیزی که تو به ش می گی نژاد، مجموعه ایه از اراذل واوباشی شبیه من. یه مشت نکبت شپشوی بدترکیب که تا مغز استخون شون از سرما می لرزه؛ یه مشت فلک زده که از ترس گرسنگی و طاعون و سرطان و سرما از چهار گوشه عالم فرار کردن و رسیدن این جا و یکهو دریا جلوشون سبز شد و دیگه نتونستن جلوتر برن و مجبور شدن همین جا بمونن. این فرانسه ست و این هم فرانسوی جماعت.

بسیار جدی و اندکی غمگین گفت باردامو[10]، نیاکان ما عین خودمون آدم های باجنمی بودن، پشت سرشون بد نگو!…

درست می گی آرتور، این جا رو درست می گی! عین الآن خودمون نفرت انگیز و بی جربزه، غارت شده و تجاوزشده، آش ولاش و بی شعور و عوضی! از اول همین بودیم! بیراه نمی گی! ما عوض بشو نیستیم. نه جوراب مون تغییر می کنه، نه آقابالاسرهامون، نه عقایدمون، شاید هم تغییرات مون به قدری آرومه که اصلاً به چشم نمی آد. ما از بدو تولد وفادار بوده ایم و داریم از شدت وفاداری نفله می شیم! سربازهای بی جیره مواجب، قهرمان های هر کس وناکس، بوزینه های ناطق با حرف های تهوع آور، ما سوگلی های پادشاه فلاکتیم. اون خدا و ارباب ماست! اگه یه قدم برخلاف میلش برداریم، خِرمون رو می گیره و یه جوری خرخره مون رو فشار می ده که دیگه نه می تونیم حرف بزنیم، نه یه لقمه غذا قورت بدیم… سر هیچ وپوچ خفه ت می کنه… این که نشد زندگی…

عشق که هست، باردامو!

گفتم آرتور، عشق لایتناهی ایه که یه جایی گذاشتنش دست سگ های پودِل به ش برسه. من غرور دارم!

بیا درباره تو حرف بزنیم. می دونی چی هستی؟ یه آنارشیستی! همین و بس! همین طور که مشاهده می فرمایید خرمرد رندی بود با نظریات مترقی.

درست می گی جناب روده دراز، من آنارشیستم. برای این که آنارشیست بودنم رو به ت ثابت کنم، دعایی رو برات می خونم که به قصد انتقام اجتماعی نوشته م. زیروزبرت می کنه. نامش هست بال های زرین! و برایش خواندم:

یک ایزد که می شمارد دقایق و پول خردش را، یک ایزد هوس ران و مستأصل و بدعنق که مثل خوک خرخر می نماید. خوکی با بال های زرین که به پشت می افتد و شکمش را هوا می نماید تا نازش کنید!

این شعر کوتاه تو مفت نمی ارزه، من طرف دار وضع موجودم و هیچ علاقه ای هم به سیاست ندارم. از این گذشته، اگه یه روز لازم بشه برای کشورم خون بدم، یه لحظه هم تردید نمی کنم، اهل فرار از خدمت نیستم. جوابم را این طور داد.

دست برقضا جنگ داشت زیرجلکی به مان نزدیک می شد و عقلم درست کار نمی کرد. این مکالمه کوتاه ولی پرشور کلافه ام نموده بود. در ضمنً، شاکی بودم چون که پیشخدمت بابت مبلغ انعام به من انگ خسّت زده بود. خلاصه این که در نهایت من و آرتور با هم کنار آمدیم. سر تقریباً همه چیز به توافق رسیدیم.

دلجویانه گفتم درسته، در کل حق با توئه مجاب شدم. ولی راستش همه ما مسافر یه کشتی بزرگیم و همه مون هم داریم با تمام زورمون پارو می زنیم. نمی تونی چیزی خلاف این به م بگی!… روی میخ نشسته ایم و مثل سگ پارو رو عقب وجلو می کنیم. اون وقت چی نصیب مون می شه؟ هیچی! کتک و فلاکت، اراجیف و فحش و فضیحت. می گن ما کار می کنیم. به این می گن کار! کثافت ترین بخش ماجرا همین کاره! ما اون پایین، تو انبار کشتی، جون می کنیم و نفس نفس می زنیم و مثل سگ عرق می ریزیم و بوی گند می گیریم، اون وقت اون بالا، رو عرشه، تو هوای آزاد چی می بینی؟! ارباب هامون دخترهای ترگل ورگل خوش عطروبو رو نشونده ن کنارشون و کیف دنیا رو می کنن. می فرستن پی ما و می برن مون روی عرشه. کلاه سیلندرشون رو می گذارن سرشون و باد به غبغب می ندازن و این خطابه رو برامون سرقدم می رن: ای خوک های بی مصرف! ما در حال جنگیم! با پست فطرت های کشور شماره 2! می ریم سروقت شون و جیگرشون رو می کشیم بیرون! راه بیفتین! بجنبین! هر چی لازم دارین توی کشتی هست! حالا همه با هم یه جوری فریاد بکشین که عرشه بلرزه: زنده باد کشور شماره 1!

صداتون باید تا چند کیلومتر اون ورتر شنیده بشه. اون مردی که بلندتر از بقیه عربده کشیده مدال و خروس قندی جایزه می گیره! به پیش! هر کی دوست نداره روی دریا کشته بشه می تونه بره روی خشکی کشته بشه، زودتر هم نفله می شین!

آرتور، که ناگهان گوش شنیدن حرف منطقی پیدا نموده بود، گفت دقیقاً همین طوره که می گی.

ولی درست همان لحظه از جلوِ کافه ای که در آن نشسته بودیم هنگی عبور کرد به سردستگی اسب سوار. مردی بود خوش قدوقواره و برازنده، یک مرد به تمام معنی! غیرت باعث شد از جایم بلند بشوم.

به آرتور گفتم می رم ببینم همون طوریه که گفتم یا نه! و به دو رفتم تا نام نویسی کنم.

داد زد فردینان، خر نشو! فکر کنم از این می ترسید که قهرمان بازی من روی آدم های دوروبر تأثیر بگذارد.

برخوردش بفهمی نفهمی دلخورم کرد، ولی باعث نشد پا سست کنم. دیگر راه افتاده بودم. به خودم گفتم من این جام و همین جا هم می مونم.

قبل از پیچیدن توی خیابان بعدی فقط فرصت کردم خطاب به آرتور فریاد بکشم خیلی خب شلغم خان، می بینیم… حالا همراه هنگ بودم و پشت سر دارودسته اش رژه می رفتم. دقیقاً به همین شکل رخ داد.

مدتی طولانی رژه رفتیم. هر چه قدر جلو می رفتیم خیابان ها تمام بشو نبودند. انبوه مردان غیرنظامی و زن های شان برای مان کف می زدند و هورا می کشیدند و از بالکن کافه ها و ایستگاه های قطار و کلیساهای شلوغ برای مان گل پرت می کردند. به عمرم این همه وطن پرست ندیده بودم! بعد تعداد وطن پرست ها کم شد… باران گرفت و باز تعدادشان کم و کمتر شد، و بعد دیگر خبری از هورا نبود، حتی یکی.