نشانه ها محکم وجود رودخانه ای خروشان در مریخ - کهن پارس

به گزارش دیجیاتو، مریخ نورد ژورانگ (Zhurong) چین شواهدی را شناسایی کرده که نشان می دهند احتمالاً تا همین 400٬000 سال قبل تلماسه های مریخ دچار یخبندان سراسری می شدند؛ و در دوردست های غرب، استقامت ناسا نشانه هایی از یک آبراههٔ سریع و قوی پیدا کرده است که زمانی راهش را با حجم زیادی از آب به دهانهٔ جزیرو باز می کرد.

ساختار های پوسته ای تلماسه ها، که اولین بار در 2021 دیده شدند، اخیرا در مقاله ای در ژورنال Science Advances توصیف شده اند. ژورانگ، که در ماه می 2021 روی مریخ فرود آمد، درحال حاضر پس از شکست در بیدار شدن از یک خواب زمستانی برنامه ریزی شده، احتمالاً به علت تجمع گرد و خاک روی پنل های خورشیدی اش بلااستفاده است.

رودخانه ای که استقامت در ناحیه ای دیگر کشف کرده، به نظر بزرگ ترین رودخانهٔ تاریخ مریخ بود؛ با عمق بیش از 20 متر در برخی نقاط، براساس ارتفاع سازند های سنگی که دانشمندان باور دارند آب تَل های حفظ شده هستند.

یانی رادبا (Jani Radebaugh)، پژوهشگر دانشگاه بریگم یانگ در استان یوتای آمریکا می گوید هردو یافته این حقیقت را نشان می دهند که گذاشتن چیز ها روی سطح سیاره های دیگر واقعاً ارزشمند است. ما هر بار با این کار چیزی نو یاد می گیریم.

یخبندان روی تلماسه ها

وقتی چین کاوشگر ژورانگ خود را در یوتوپیا پلانتیا (Utopia Planetia) فرود آورد، شبهاتی در میان پژوهشگران مریخ دربارهٔ انتخاب مکان فرود به وجود آمد. با این که رصد های فضایی راه به نظریه هایی گگردده بود که از سیلاب ها یا حتی حضور اقیانوس در این منطقه می گفتند، کانی های غنی از آب شناسایی نشدند.

زمان زیادی لازم نبود تا ژورانگ خود را اثبات کند. کاوشگر تقریباً بلافاصله خصوصیاتی را شناسایی کرد که حاکی از حضور آب در نزدیکی سطح بودند و پژوهشگران به سرعت خبر از کانی های هیدراته در ناحیه دادند. شواهد رادار نفوذ به زمین کاوشگر نیز به سیلی ناگهانی در حدود سه میلیارد سال پیش اشاره داشتند.

حالا ژورانگ علائم بیشتری از آب روی سطح مریخ یافته است، آن هم از زمان هایی نزدیک تر. تلماسه های نزدیک مریخ نورد پوسته ای دارند که احتمالاً از برخورد کانی ها با آب به وجود آمده است. آن آب می توانسته از یخبندان هایی بیاید که در گذشته روی تلماسه ها شکل گرفته بودند، یا صدهاهزار سال قبل به صورت برف باریده باشند، زمانی که زاویه چرخش سیاره اجازهٔ بارش برف را در ناحیه می داد. اگر یخبندان یا برف با نمک ها ترکیب و نقطهٔ ذوب شان کم شده باشد، تغییرات دما روی مریخ می توانسته باعث آب شدن آن ها گردد.

رادبا، که روی تلماسه ها پژوهش می کند، می گوید پوسته ها ساختاری چندضلعی دارند که ترک هایشان نشان می دهد احتمالاً در طول زمان بار ها منبسط و منقبض شده اندگ مثل ترک های گِل. وجود این نوع ساختار انبساط و انقباض نشان می دهد که خیس و خشک شدن های نسبتاً تازه یا مدرنی در این نواحی تلماسه ای وجود دارد. مشاهدات آب وهوایی مریخ نورد نشان می دهند که بخار آب می تواند حتی امروز نیز در نزدیکی ناحیهٔ فرود یخبندان ایجاد کند.

گرچه این که آب مایع می شد یا نه همچنان مشخص نیست. طبق گفتهٔ رالف میلیکن (Ralph Milliken)، دانشمند سیاره ای در دانشگاه بروان و عضو مأموریت کنجکاوی ناسا، غبار مریخ غنی از کانی هایی است که می توانند بخار آب را از هوا جذب کنند. اگر آن ماده تلماسه ها را پوشیانده باشد، تغییرات فصلی رطوبت می تواند باعث گردد غبار بخار آب را جذب و دوباره آزاد کنند بدون آن که بخار هیچ گاه مایع گردد.

اما رادبا گمان می برد که احتمالاً برای نفوذ به درون ترک ها و منبسط کردن آنها، آب مایع لازم بوده است. او می گوید مقدر زیادی نیاز ندارید، فقط این باید بار ها و بار ها رخ دهد.

طبق گفتهٔ رادبا، پوسته ها و ساختار های چندضلعی مشابهی در نقاط زیاد دیگری روی مریخ دیده شده اند، اما دیدن آن ها روی تلماسه ها سابقه نداشته است.

میلیکن می گوید این ها احتمالاً چیز هایی هستند که در نقاط متفاوتی روی مریخ شکل می گیرند. این می تواند فرایندی باشد که می توانسته در بخش های زیادی از سیاره در گذشتهٔ ژئولوژیکی نزدیکی در جریان بوده باشد.

همچنین به نظر می رسد این پوسته ها مسئول چسبیدن تلماسه ها به جای خود هستند. تلماسه های مریخ در نواحی دیگر علائمی از حرکات تازه در خود دارند، اما تلماسه هایی که ژورانگ کاوش می کرد در زمان متوقف شده اند.

شیائوگوانگ شین (Xiaoguang Qin)، دانشمند سیاره ای آکادمی علوم چین در پکن و سرپرست پژوهش نو، می گوید مریخ نورد توضیح نوی برای این سوال فراهم کرده است که چرا تلماسه ها از حرکت ایستاده اند.

تیم ژورانگ از دهانه های اطراف استفاده کرد و سن تلماسه های منجمد رابین 0.4 تا 1.5 میلیون سال تخمین زد؛ چشم بر هم زدنی در مقیاس ژئولوژیکی. اما همه نمی توانند چنین تاریخ نزدیکی را بپذیرند.

جک ماسترد (Jack Mustard)، ژئولوژیست دانشگاه براون، می گوید که با توجه به این قدمت اندک من بسیار شکاکم. او اشاره می کند که تاریخ یابی با استفاده از دهانه ها حاشیهٔ خطای بسیار زیادی دارد.

حتی بدون دهانه ها، رادبا و میلیکن گمان می برند که تلماسه ها نسبتاً جوان هستند. در زمان کافی، فرسایش باد پوسته را می زداید و تلماسه ها می توانند دوباره حرکت کنند.

میلیکن می گوید این ها قطعاً پدیده هایی هستند بسیار جوان تر از سنگ هایی که استقامت امروز در آن ها کاوش می کند، یا کنجکاوی سال های قبل در آن ها کاوش می کرد.

رودخانه ای مواج

همزمان که ژورانگ درحال بررسی خیس خوردن مکرر تلماسه ها بود، استقامت بقایای یک جریان قدرتمند را کاوش می کرد.

دانشمندان گمان می برند بعد از برخوردی که دهانهٔ جزیرو را ایجاد کرد، آب از شبکهٔ دره های کناری وارد محل شد و دریاچه ای عمیق را میلیارد ها سال قبل به وجود آورد. زمانی که آب هنوز در سرتاسر سطح سیاره جریان داشت. پرسی (مخفف Perseverance یا استقامت) در ناحیه ای می گردد که آب وارد دریاچه می شد، در جستجوی سرنخ هایی دربارهٔ این که آب چگونه در سطح خشک و بیابانی امروز سیاره مایع می ماند. آیا آب به آرامی و طی میلیون ها سال وارد شد یا در یک واقعهٔ ناگهانی و انفجاری؟

تصاویری که استقامت در فوریه و مارس گرفته است شواهدی فراهم می کنند از حداقل یک جریان سریع و خشمگین. سنگ های غول پیکر، که همراه با آب رودخانه جابجا شدند، در نوار هایی منحنی افتاده بودند، مانند ردیف های کمانی سنگ ته نشین شده در بستر رودها. سایز سنگ ها نشان از قدرت مقاومت ناپذیری دارند که آب هنگام هجوم به دریاچهٔ داخل دهانه از خود نشان داده بود.

میلیکن می گوید اگر صخره هایی چند متری داشته باشید، احتمالاً نمی توانید با تنها یک اینچ آب آن ها را حرکت دهید.

کاترین استک مورگان (Kathryn Stack Morgan)، جانشین دانشمند پروژهٔ مریخ نورد استقامت ناسا، می گوید جریان احتمالاً جایی که رودخانه به دریاچه می رسید از همه قوی تر بود، پس منطقی است که سنگ های بزرگ تر آن جا افتاده باشند. با ترکیب رودخانه با دریاچه، رودخانه آرام تر می شد و ذرات کوچک تر را دورتر می انداخت.

این ناحیه، که به تازگی پناهگاه اسکرینکل (Skrinkle Haven) نام گرفته است، توجه ژئولوژیست ها را بیش از 15 سال به خود جلب کرده. نوار های سنگ آن می توانند بقایای یک پدیدهٔ رودخانه ای مشترک باشند: آب تَل ها. این سازند ها زمانی شکل می گیرند که مواد داخل آب در پایین دست در لبه ها یا میان رودخانه انباشته می شوند.

این آب تل های حفظ شده می توانند چیز های زیادی دربارهٔ چگونگی تکامل رودخانهٔ خود در طول زمان برملا کنند. اگر آبراهه پیچ بخورد، تل ها با ساحل جابجا می شوند. جریان های سریع تر تل ها را در طول زمان به پایین دست می رانند و ردی از مسیر های متفاوت که آب آن ها را بریده به جا می ماند.

یکی از نفس گیرترین نمونه های تصاویر نو پاین استند (Pinestand) است، سازندی بزرگ با ارتفاع 20 متر. در 400 متری پایین دست پناهگاه اسکرینکل، پاین استند می تواند رسوب بزرگی از سنگ و خاک رودخانه باشد. این سازند به بلندی یک ساختمان شش طبقه می توانسته به طور کامل زیر آب بوده باشد.

استقامت نمونه ای از پناهگاه اسکرینکل تهیه کرده است که روزی به زمین فرستاده گردد.

هرچند شواهد رودخانه ای سریع نمی تواند خبر خوبی برای آن هایی باشد که امید به یافتن حیات در آن سایت دارند. ماسترد می گوید این نوع سیستم ها در حفظ شواهد مواد ارگانیک خوب نیستند.

با این حال، این ناحیه اطلاعات نوی را دربارهٔ مقیاس و دینامیک رودخانه های کهن مریخی فراهم کرده است.