چرا برخی کوسه ها میلیون ها سال بدون تغییر به جای مانده اند؟ - کهن پارس

1- طراحی بدن کوسه ها از ابتدا کامل و بی نقص بوده است

یکی از دلایل اصلی که باعث شده بعضی کوسه ها میلیون ها سال بدون تغییر باقی بمانند، طراحی بی نقص بدن آن هاست. این موجودات دارای ساختار بدنی ساده اما بسیار کارآمدی هستند که احتیاجی به تغییر یا تکامل نداشته است. بدن دوکی شکل آن ها به آن ها یاری می نماید تا سریع و بدون اصطکاک در آب حرکت نمایند. علاوه بر این، پوست آن ها پوشیده از فلس های درمیک (Dermal Denticles) است که مانند زرهی مقاوم عمل می نماید و باعث کاهش مقاومت آب می گردد. این ویژگی به آن ها اجازه می دهد انرژی کمتری مصرف نموده و با سرعت و چابکی بیشتری شنا نمایند. بعلاوه، اسکلت غضروفی آن ها (Cartilaginous Skeleton) سبک و انعطاف پذیر است که نسبت به استخوان، مزایای بیشتری در آب های عمیق دارد. به همین علت، طراحی اولیه بدن آن ها آن قدر مؤثر بوده که احتیاجی به تغییرات اساسی در طول زمان نداشته است.

2- کوسه ها شکارچیان رجحان بوده اند که احتیاجی به تغییر نداشته اند

در طبیعت، گونه هایی که احتیاج به شکار دارند معمولاً با تغییرات محیطی تطبیق پیدا می نمایند، اما بعضی کوسه ها میلیون ها سال بدون تغییر به جای مانده اند، زیرا همیشه در رأس زنجیره غذایی بوده اند. آن ها از همان ابتدا شکارچیانی قدرتمند با حواس بسیار قوی بوده اند که هیچ گاه احتیاجی به تغییر روش شکار یا تغذیه نداشته اند. حس بویایی فوق العاده قوی آن ها امکان تشخیص بوی خون را از کیلومترها دورتر فراهم می نماید. علاوه بر این، سیستم الکتروسنسی (Electroreception) آن ها به یاری اندام لورنزینی (Ampullae of Lorenzini) به آن ها اجازه می دهد میدان های الکتریکی تولیدشده به وسیله طعمه های پنهان شده را احساس نمایند. این قابلیت ها باعث شده است که این شکارچیان از ابتدای تاریخ حیات خود، به روش مؤثری برای یافتن و شکار طعمه مجهز باشند و احتیاجی به تغییر نداشته باشند.

3- زیستگاه های عمیق و تغییرات محیطی اندک باعث ثبات آن ها شده است

یکی از رازهای بقای بعضی کوسه ها میلیون ها سال بدون تغییر، زندگی در اعماق اقیانوس هاست، جایی که تغییرات محیطی بسیار کندتر رخ می دهد. برخلاف موجوداتی که در سطح زمین یا دریاهای کم عمق زندگی می نمایند و در معرض تغییرات ناگهانی آب وهوا، شکارچیان تازه یا انقراض های دسته جمعی قرار دارند، بسیاری از کوسه های باستانی در اعماق سرد و تاریک اقیانوس زندگی می نمایند. محیط های عمیق نسبت به سطح زمین پایدارتر هستند و دمای آب در آن ها کمتر تغییر می نماید. بعلاوه، بسیاری از رقبا و شکارچیان طبیعی در این منطقه ها کمتر حضور دارند. این ثبات محیطی به کوسه ها اجازه داده است تا بدون احتیاج به تغییر اساسی، همچون اجداد باستانی خود باقی بمانند.

4- دوره رشد طولانی و تکثیر کم، تغییرات ژنتیکی را کند نموده است

بعضی از گونه های کوسه هایی که میلیون ها سال بدون تغییر به جای مانده اند، رشد بسیار کندی دارند و مدت زیادی طول می کشد تا بالغ شوند. برای مثال، کوسه گرینلند (Greenland Shark) که یکی از قدیمی ترین گونه های زنده کوسه است، می تواند بیش از 400 سال عمر کند و بالغ شدن آن نزدیک به 150 سال زمان می برد. این ویژگی باعث شده است که نرخ جهش ژنتیکی در این گونه ها بسیار پایین باشد. گونه هایی که به سرعت تولیدمثل می نمایند، معمولاً در معرض جهش های بیشتری قرار می گیرند که می تواند منجر به تغییرات تکاملی گردد. اما کوسه هایی که عمر طولانی دارند و به آرامی تکثیر می شوند، کمتر دچار تغییرات ژنتیکی شده اند و همین باعث شده است که ظاهر و ویژگی های آن ها در طول میلیون ها سال ثابت باقی بماند.

5- کوسه ها در برابر انقراض های دسته جمعی مقاوم بوده اند

در طول تاریخ، زمین شاهد چندین انقراض بزرگ بوده است که بسیاری از گونه ها را از بین برده است، اما بعضی کوسه ها میلیون ها سال بدون تغییر به جای مانده اند، زیرا توانسته اند این رویدادهای فاجعه بار را پشت سر بگذارند. کوسه ها بیش از 400 میلیون سال پیش، یعنی قبل از دایناسورها، به وجود آمده اند و چندین انقراض دسته جمعی را تحمل نموده اند. آن ها در مقایسه با گونه های دیگر، انعطاف پذیری بالاتری در برابر تغییرات محیطی داشته اند. رژیم غذایی متنوع آن ها، زندگی در اعماق اقیانوس ها و سیستم بدنی پیشرفته شان به آن ها یاری نموده است تا در شرایط بحرانی زنده بمانند. به همین علت، بعضی از گونه های کوسه مانند کوسه شش آبششی (Sixgill Shark) یا کوسه فرشته ای (Angel Shark) از دوران ماقبل تاریخ تا به امروز تقریباً بدون تغییر به جای مانده اند.

6- فقدان دشمنان طبیعی، عامل بقای طولانی کوسه ها شده است

یکی از دلایلی که باعث شده بعضی کوسه ها میلیون ها سال بدون تغییر باقی بمانند، این است که دشمنان طبیعی کمی دارند. بسیاری از کوسه های باستانی از همان ابتدا در بالای زنجیره غذایی قرار داشته اند و به علت میزان بزرگ، قدرت شکارگری و سیستم های دفاعی طبیعی، مورد تهدید شکارچیان دیگر قرار نگرفته اند. برخلاف گونه هایی که مجبور بوده اند خود را برای مقابله با شکارچیان تازه تکامل دهند، کوسه ها احتیاجی به تغییرات اساسی نداشته اند. علاوه بر این، بعضی از گونه های کوسه، مانند کوسه گرینلند (Greenland Shark)، در عمق اقیانوس ها زندگی می نمایند که از دسترس بیشتر شکارچیان در امان است. این موقعیت زیستی باعث شده است که آن ها کمتر با تهدیدات رقابتی روبرو شوند. بعلاوه، بسیاری از کوسه ها دارای پوست زره مانند با فلس های خاصی هستند که از آن ها در برابر صدمات محافظت می نماید. بعضی دیگر، مانند کوسه ببری (Tiger Shark)، دارای سیستم ایمنی قوی هستند که در برابر بیماری ها و عفونت ها مقاومشان می نماید. نبود تهدیدات جدی، فشار انتخاب طبیعی را کاهش داده و باعث شده که این کوسه ها در طول میلیون ها سال بدون تغییر باقی بمانند.

7- تکامل سیستم ایمنی قوی، عامل زنده ماندن کوسه ها در محیط های سخت

سیستم ایمنی بعضی از کوسه هایی که میلیون ها سال بدون تغییر به جای مانده اند، آن قدر پیشرفته است که به آن ها یاری نموده از بیماری ها و عفونت ها در امان بمانند. کوسه ها دارای آنتی بادی های قوی و ترکیبات ضدباکتریایی در خون خود هستند که باعث می گردد در برابر بسیاری از عفونت ها و ویروس ها مقاوم باشند. بعضی مطالعات نشان داده اند که آن ها حتی در برابر سرطان نیز مقاومت دارند، مسئله ای که هنوز دانشمندان در حال آنالیز آن هستند. این ویژگی منحصربه فرد باعث شده که کوسه ها بتوانند در محیط های مختلف، از آب های آلوده گرفته تا اعماق کم اکسیژن، زنده بمانند. سیستم ایمنی قوی بعلاوه به آن ها اجازه داده که در طول تاریخ کمتر دچار بیماری های همه گیر شوند. برخلاف بسیاری از گونه های دیگر که به علت بیماری های گسترده منقرض شده اند، کوسه ها این تهدیدات را با موفقیت پشت سر گذاشته اند. از آن جایی که زنده ماندن و تولیدمثل در گونه هایی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند دشوارتر است، کوسه ها به لطف این ویژگی توانسته اند بدون تغییرات اساسی، میلیون ها سال باقی بمانند. این سازگاری زیستی یکی از عوامل مهم در بقای طولانی مدت آن ها در طول تاریخ زمین شناسی بوده است.

8- غذاهای متنوع و انعطاف پذیری در رژیم غذایی به بقای آن ها یاری نموده است

یکی از دلایل مهمی که باعث شده بعضی کوسه ها میلیون ها سال بدون تغییر باقی بمانند، رژیم غذایی متنوع و انعطاف پذیری آن ها در یافتن غذاست. بسیاری از گونه های کوسه، مانند کوسه ببری (Tiger Shark)، همه چیزخوار محسوب می شوند و طیف وسیعی از طعمه ها را مصرف می نمایند. آن ها می توانند از ماهی های کوچک، لاک پشت ها و حتی زباله های دریایی تغذیه نمایند. این توانایی به آن ها اجازه داده است که در شرایط مختلف محیطی و حتی در صورت کمبود غذا، زنده بمانند. بعضی از کوسه های اعماق اقیانوس مانند کوسه گابلین (Goblin Shark)، طعمه های خود را به وسیله حس کردن میدان های الکتریکی پیدا می نمایند و به همین علت، در محیط های کم نور و با شکارهای محدود نیز می توانند زنده بمانند. انعطاف پذیری در تغذیه باعث شده که آن ها وابستگی زیادی به یک منبع غذایی خاص نداشته باشند، برخلاف بعضی گونه های دیگر که به علت از بین رفتن منابع غذایی منقرض شده اند. این استراتژی تغذیه ای باعث شده که کوسه ها در دوران های مختلف زمین شناسی، از تغییرات اقلیمی و کاهش طعمه جان سالم به در ببرند. توانایی شکار انواع مختلف موجودات دریایی یکی از مهم ترین عوامل بقای طولانی این موجودات بوده است.

9- حرکت مداوم و تنفس به وسیله آب، مانع از انقراض کوسه ها شده است

کوسه هایی که میلیون ها سال بدون تغییر به جای مانده اند، دارای یک ویژگی فیزیولوژیکی خاص هستند که آن ها را از بسیاری از ماهیان دیگر متمایز می نماید: آن ها برای زنده ماندن باید دائماً در حال حرکت باشند. بیشتر کوسه ها فاقد مثانه شناور (Swim Bladder) هستند، بنابراین اگر حرکت ننمایند، به ته دریا فرو می روند. این ویژگی باعث شده است که بدن آن ها همیشه در شرایط فعال باقی بماند و متابولیسم بالایی داشته باشند. بعلاوه، بیشتر گونه های کوسه باید دائماً شنا نمایند تا آب غنی از اکسیژن به وسیله آبشش هایشان عبور کند و تنفس انجام گردد. این روش تنفس، برخلاف ماهی هایی که به وسیله باز و بسته کردن آبشش ها تنفس می نمایند، باعث می گردد کوسه ها همیشه در حرکت باشند و در جستجوی طعمه بمانند. این سطح از فعالیت بدنی، موجب افزایش توانایی شکار، فرار از شکارچیان و تطبیق بهتر با شرایط مختلف شده است. بعلاوه، حرکت مداوم به آن ها اجازه می دهد تا در زمان هایی که منابع غذایی در یک منطقه کم است، به نقاط دیگر مهاجرت نمایند. این رفتار مهاجرتی و تنفس خاص، یکی از عوامل کلیدی در بقای طولانی بعضی از گونه های کوسه بوده است.

10- حواس فوق العاده کوسه ها، بقای آن ها را تضمین نموده است

یکی از دلایلی که باعث شده بعضی کوسه ها میلیون ها سال بدون تغییر باقی بمانند، داشتن حواس فوق العاده قدرتمند است که در هیچ موجود دیگری یافت نمی گردد. سیستم بویایی آن ها آن قدر قوی است که می توانند یک قطره خون را از چندین کیلومتر دورتر تشخیص دهند. علاوه بر این، قدرت بینایی آن ها برای شکار در تاریکی و در عمق زیاد سازگار شده است. آن ها بعلاوه دارای سلول های حساس به فشار در امتداد بدن خود به نام خط جانبی (Lateral Line System) هستند که به آن ها امکان می دهد حرکت های ریز در آب را حس نمایند. اما یکی از مهم ترین قابلیت های آن ها، حس الکتریکی (Electroreception) است که به یاری اندام لورنزینی (Ampullae of Lorenzini) به آن ها اجازه می دهد میدان های الکتریکی ضعیف تولیدشده به وسیله طعمه ها را احساس نمایند. این توانایی به آن ها یاری می نماید حتی طعمه هایی را که در شن ها پنهان شده اند، پیدا نمایند. ترکیب این حواس باعث شده که آن ها همیشه شکارچیان موفقی باشند و در برابر تغییرات محیطی مقاوم بمانند. در واقع، این قابلیت های فوق العاده حسی، یکی از عوامل کلیدی در بقای میلیون ها ساله کوسه ها بوده است.