دینام خودرو چیست و طرز کار آن چگونه است؟ - کهن پارس

احتیاج اتومبیل های امروزی به نیروی برق تا حدی حیاتی و مهم است که حتی بدون آن خودرو قادر به روشن شدن نیست. در حقیقت، بدون برق حتی نمی توان موتور را استارت زد. به همین علت، سیستم برق رسانی خودرو و تامین برق آن ها پابه پای موتور و سیستم سوخت رسانی اهمیت دارد.

در ادامه این مطلب، درمورد یکی از اصلی ترین اجزای سیستم برق رسانی یعنی دینام و وظیفه آن در این سیستم بیشتر صحبت خواهیم کرد.

دینام خودرو چیست و چه کارکردی در اتومبیل دارد؟

دینام را باید مهمترین بخش سیستم برق رسانی خودرو دانست چرا که وظیفه تامین و فراوری برق مورد احتیاج اجزای مختلف خودرو را بر عهده دارد. البته این قطعه این کار را در زمانی که خودرو روشن است انجام می دهد. تفاوت وظیفه باتری و دینام در همین بخش نهفته است. باتری موظف به ذخیر برق مازاد خودرو و نگه داشتن آن در زمان خاموشی خودرو است. این برق ذخیره شده در زمان روشن شدن موتور و خودرو به کار آمده و نیروی الکتریسیته لازم جهت استارت خوردن موتور و موارد مشابه را تامین می نماید. اما باتری تنها ذخیره نماینده برق است و دینام فراوری نماینده آن.

به این ترتیب، اگر دینام وظیفه خود را به خوبی انجام ندهد، شاهد خالی شدن باتری و عدم توانایی آن در ادامه برق رسانی خواهیم بود. دینام برق مورد احتیاج خودرو را به وسیله تبدیل انرژی مکانیکی فراوری شده به وسیله موتور به انرژی الکتریکی تامین می نماید. این انرژی الکتریکی همزمان که باتری خودرو را برای انجام وظیفه خود شارژ می نماید، برق مورد احتیاج قطعات برقی خودرو را نیز به آن ها می رساند.

باتری چه یاریی به خودرو می نماید؟

گفتیم که باتری با ذخیره برق مازاد خودرو، انرژی لازم جهت استارت زدن موتور را تامین می نماید. اما گاهی نیز ممکن است به استفاده از برخی اجزای برقی خودرو مانند سیستم صوتی یا چراغ ها، در زمان خاموش بودن آن احتیاج پیدا کنیم. در این مواقع نیز این باتری خودرو است که برق مورد احتیاج این اجزا را تامین می نماید.

در واقع& باتری موظف به تامین برق خودرو در مواقع خاموش بودن خودرو است. اما درصورتی که از این اجزا هنگام خاموش بودن خودرو بیش از حد استفاده شود، شاهد خالی شدن باتری خواهیم بود. برای مثال وقتی چراغ اتومبیل برای مدت زمان طولانی روشن بماند و خودرو خاموش باشد.

تفاوت دینام و آلترناتور چیست؟

در اینجا باید گفت که دینام یک نمونه قدیمی تامین نماینده برق خودرو است. امروزه معمولا به جای این قطعه از آلترناتیو یا به اصطلاح دینام آلترناتیو یاری گرفته می شود. این تغییر ایجاد شده مانند همه تغییراتی که در قطعات اصلی خودروها ایجاد می شود، به منظور رفع کردن برخی نواقص و مسائل بوده است.

یکی از ضعف های دینام، ناتوانی در تامین برق در دورهای پایین موتور بود. در واقع، زمانی که نیروی مکانیکی فراوری شده به وسیله موتور کاهش می یافت، دینام قادر به فراوری برق نبود. این مشکل زمانی جدی شد که خودروهای شهری، در ترافیک می ماندند و دور موتور پایین می آمد. پایین آمدن دور موتور نیز ضعف برق رسانی را در پی داشت. به این ترتیب، آلترناتور (دینام آلترناتیو) جایگزین دینام های قدیمی شد تا این مشکل مرتفع شود.

دینام از چه اجزایی تشکیل شده است؟

دینام نیز مانند بخش های دیگر خودرو، خود از اجزا و قطعات کوچکتر تشکیل شده است که در کنار هم عملکرد آن را رقم می زنند. این اجزا عبارتند از:

• پوسته دینام
• استاتور یا سیم پیچ ثابت
• روتور یا سیم پیچ متحرک
• دیود یا تنظیم نماینده ولتاژ
• آفتامات یا رگلاتور
• زغال ها
• پولی و پره خنک نماینده
• قرقره و بلبرینگ

که در ادامه به معرفی هر یک از این اجزا می پردازیم.

• پوسته دینام چیست؟

محفظه ای متشکل از دو قطعه آلومینیومی است که اجزای دینام را در خود جای می دهد. البته بلبرینگ ها و قرقره خارج از پوسته هستند. پوسته دینام را از آلومینیوم که تبادل گرمایی بالایی دارد می سازند تا دمای آن حین کار بیش از حد بالا نرود.

• استاتور یا سیم پیچ ثابت چیست؟

استاتور از یک مجموعه سیم پیچ و هسته تشکیل شده که اصلی ترین بخش دینام در انجام فعالیتش هستند. تفاوت های دینام ها با یکدیگر در تعداد همین سیم پیچ ها، قطر و جنس آن ها و تعداد دورهایشان در استاتور است. در واقع، نیروی مکانیکی منتقل شده به دینام در همین سیم پیچ ها به نیروی مکانیکی تبدیل می شود.

هسته استاتور نیز از کنار هم قرار گرفتن تعدادی حلقه آهنی تشکیل شده است که ظاهری شبیه به یک استوانه شیاردار به آن داده اند. حلقه های تشکیل دهنده هسته با پرچ یا خار مخصوص به هم متصل شده اند که به آنها بالشتک دینام می گویند. حلقه سیم پیچ های استاتور در خروجی برق آن به هم متصل می شوند.

در نهایت باید افزود که جریان الکتریکی فراوری شده در استاتور، متناوب است و علتش این است که این جریان الکتریکی در خروجی های استاتور، اختلاف فاز دارند.

• روتور یا سیم پیچ متحرک چیست؟

به بخش محرک و چرخان داخل دینام روتور یا آرمیچر گفته می شود. این بخش وظیفه تشکیل میدان مغناطیسی را برعهده دارد. میدان مغناطیسی ایجاد شده به استاتور در فراوری جریان برق یاری می نماید. روتر بعلاوه با محور اصلی دینام در ارتباط است و نیروی لازم جهت چرخشش را از این محور کسب می نماید. روی محور اصلی دینام که از جنس آهنی است یک پوسته یا هسته چند تکه وجود دارد که به شکل V در کنار هم قرار گرفته اند.

روتور از یک دسته سیم پیچ تشکیل شده است که دور محور اصلی پیچیده شده اند. دو سر این سیم پیچ هم از پوسته روتور بیرون آمده و به حلقه های مسی به نام کلکتور متصل می شود. برای ایجاد میدان مغناطیسی احتیاج به جریان برق در سیم پیچ دور شفت روتور داریم که این برق از باتری اتومبیل گرفته می شود.

• دیود یا تنظیم نماینده ولتاژ چیست؟

همانطور که گفتیم برق خروجی از دینام به علت اختلاف فاز جریان الکتریکی فراوریی در سر سیم پیچ های استاتور، از نوع متناوب یا AC است، اما می دانیم که اتومبیل در مدارهای الکتریکی مختلف خود و بعلاوه برای شارژ باتری احتیاج به برق DC یا مستقیم دارد که اتفاقا ولتاژش هم باید ثابت باشد.

این تبدیل برق AC به DC به وسیله دیودها یا همان واحد یکسوساز انجام می شود. در دینام ها برای یکسوسازی جریان برق از پل های دیودی استفاده می نمایند که تعداد آن ها در دینام های مختلف فرق دارد. البته حداقل یک دینام دارای یک پل دیودی است که شامل 4 دیود می شود. عملکرد یک دیود به عنوان یک قطعه الکتریکی به این شکل است که فقط جریان را از یک سمت خود عبور می دهد و به همین ترتیب می تواند جریان برق متناوب را به جریان برق مستقیم تبدیل کند.

• آفتامات یا رگلاتور چیست؟

آفتامات یا همان رگلاتور وظیفه کنترل جریان برق ورودی به روتور یا آرمیچر را برعهده دارد. در واقع برقی که از باتری به این قطعه می رسد، ممکن است ولتاژ لازم برای عملکرد روتر را نداشته باشد. رگلاتور این ولتاژ را مدیریت می نماید و شرایط کار را برای آن ایده آل می سازد. در حقیقت، این قطعه با کنترل و نظارت بر این جریان ورودی، عملا بر توان خروجی دینام هم تاثیر می گذارد.

• زغال و جازغالی چیست؟

زغال ها، اجزایی هستند که وظیفه تجمیع الکترون ها را در دینام بر عهده دارند. زغال ها معمولا در یک محفظه مخصوص پلاستیکی قرار می گیرند. به این محفظه جا زغالی گفته می شود.

زغال ها ازاجزای مصرفی هستند و پس از مدت زمان تعیین باید تعویض شوند. درصورت عدم تعویض به موقع آن ها امکان سوختگی شان وجود دارد. اگر زغال های دینام بسوزند، فعالیت آن مختل می شود.

اگر هنگام روشن بودن اتومبیل بوی سوختگی احساس شود می تواند یک علتش همین سوختگی زغال ها و احتیاج به تعویض آها باشد.

• پولی و پره خنک نماینده چیست؟

اجزای دینام که به صورت مداوم در حال فعالیتی گرمازا هستند، به علت قرار گرفتن در یک محفظه بسته، احتمال داغ کردن و سوختن بیشتری دارند. پولی و خنک نماینده وظیفه کاهش دمای محفظه بسته دینام را برعهده دارند.

پره خنک نماینده معمولا هم زمان با حرکت دوار روتر به حرکت درمی آید و هوا را از جلوی آلترناتور وارد و از عقب خارج می نمایند. جابه جا شدن هوا به وسیله این قطعه در داخل دینام باعث کنترل دمای می شود. در برخی از دینام ها پولی و پره بیرون پوسته و در برخی داخل پوسته اصلی قرار گرفته است.

• قرقره و بلبرینگ چیست؟

قرقره و بلبرینگ ها تنها بخش هایی هستند که بیرون پوسته قرار می گیرند. بلبرینگ ها یاری می نمایند که محور دینام راحت تر درون آن حرکت کند. قرقره نیز در واقع انتقال دهنده نیروی مکانیکی به محور است.

عوامل سوختن یا خرابی دینام چیست؟

اهمیت دینام در عملکرد خودرو می تواند نشانه ای بر اهمیت سلامت آن باشد. برای تامین سلامت این قطعه نیز بهتر است دلایل خرابی آن را پیگیری کنیم. از خرابی هایی که معمولا در دینام ایجاد می شود می توان به موارد زیر اشاره نمود:

• سوختن دیود
• سوختن سیم پیچ های استاتور
• سوختن روتر

این اجزا معمولا تحت تاثیر فشار زیاد دچار آسیب می شوند. مواردی که فشار زیادی به دینام وارد می نماید نیز عبارتند از:

• بالا بودن مصرف برق در خودرو
• عملکرد نامناسب تسمه
• شارژ بیش از حد دینام

مواردی مانند اتصالی سیم پیچ ها، گیر کردن روتور یا همان آرمیچر و خرابی بلبرینگ ها نیز می تواند منجر به سوختگی سیم پیچ ها یا روتر شود. در خصوص عملکرد نامناسب تسمه دینام نیز باید گفت، این تسمه قدرت موتور را که به صورت نیروی مکانیکی است از میل لنگ به قرقره دینام منقل می نماید. روان بودن بیش از حد آن یا سقفت بودنش در عملکردش اختلال ایجاد نموده و به دینام فشار می آورد.

چراغ دینام (چراغ باطری) چه نقشی دارد؟

روشن شدن چراغ باطری یا همان چراغ دینام نشان از ضعفی در عملکرد این قطعه است. این چراغ که در صفحه کیلومترشمار خودرو قرار گرفته است به شکل باتری نمایش داده می شود معمولا زمانی هشدار اعلام می نماید که دینام قادر به تامین برق یکی از بخش های برقی خودرو نباشد. اطلاعات مربوط به چراغ دینام را سنسورهای موجود در راستا برق رسانی قطعات مختلف خودرو به ECU ارسال می نمایند.

اگر از مقاله مطلب دینام و طرز کار آن لذت بردید و تصور می کنید که برایتان مفید بوده، پیشنهاد می کنیم دیگر مقالات ما در زمینه علت نشت مایعات خودرو و آشنایی با سیستم اگزوز را هم مطالعه کنید.